Carski rez (sectio caesarea) je hirurški zahvat pravljenja reza na trbuhu i na materici kroj koji se vrši porođaj vaše bebe. Može biti planiran, kada se unaprijed zna da postoji nemogućnost vaginalnog porođaja, ili hitan, kada u toku porođaja dođe do komplikacija zbog kojih je suviše opasno završiti porođaj vaginalnim putem. Ovom operacijom se otvara trbušna šupljina, i zbog toga kao način završavanja porođaja nosi veći rizik po trudnicu od vaginalnog porođaja; veća je mogućnost pojave infekcije, jakog krvarenja, povreda unutrašnjih organa, tromboembolije… Takođe se duže ostaje u bolnici nego poslije vaginalnog porođaja.

Iako doktori daju prednost prirodnom porođaju, broj hirurški obavljenih porođaja povećava se iz godine u godinu. Kako biste se na vrijeme pripremili na neočekivane situacije saznajte sve o carskom rezu.

Operacijom izveden porođaj, carski rez, nosi mnoge rizike, pa opet su nekim porodiljama predrasude i strah od bola razlog da uprkos svemu maštaju o ovakvom porođaju. Bez obzira na upozorenja doktora, i dalje vlada mišljenje da je takav način porođaja komforniji, bolji i bezbolniji za porodilju. Gotovo svi ginekolozi, međutim, slažu se da je carski rez isključivo nužna intervencija i da je daleko od bezbolnog.

Mogući rizici

Porođaj carskim rezom svakako nije udobniji i lakši. Poslije njega žena nekoliko dana trpi bolove, jer joj je isječena maternica, pomjerana bešika, boli je šav od operacije… Potrebno je da bude pod budnim okom medicinskog osoblja. Tri dana prima infuziju, ne može da jede zbog opasnosti od paralize crijeva. Kod žena operisanih carskim rezom veći je i rizik od embolije, a češće su temperatura i infekcija. Mnogo veći problem je ako se zagnoji rana od carskog reza nego rana od epiziotomije, reza na međici, kojim se olakšava prirodni porođaj. A jedan carski rez povećava šanse da svaka slijedeća beba bude rođena na isti način.

I pored upozorenja doktora, procenat obavljenih carskih rezova raste i daleko je veći od 15 posto, koliko preporučuje Svjetska zdravstvena organizacija. Kod nas se svaka četvrta, a u Americi svaka treća žena porodi na ovaj način.

Za carski rez se doktor odlučuje i tokom samog porođaja ako prirodni porođaj ne napreduje, ako bebi nije dobra rotacija, ili počnu da padaju otkucaji srca. Takođe, carskim rezom se završava porođaj ako beba pati, a znak je zelena plodova voda. Hitan carski rez se radi i ako je ugroženo zdravlje majke, ako se prijevremeno odvoji posteljica ili dođe do eklampsije, komplikacije povišenog krvnog pritiska.

Carski rez ne boli, ali kada se porodilja probudi, bol koji oseća isti je kao i kada se izvadi maternica. Smrtnost žene je deset puta veća nego kod prirodnog porođaja. U najčešće komplikacije spadaju krvarenje, visoka temperatura, infekcije materice i urinarnog trakta, kao i paraliza crijeva zbog anestezije. Postoji i rizik od tromboembolije.

Razlozi za i protiv carskog reza

ZA

• Blizanačka trudnoća
• Nesrazmjernost između veličine ploda i širine karlice
• Kada beba kreće da izlazi karlično
• Nepravilan srčani ritam
• Nedostatak kiseonika kod bebe
• Odvajanje posteljice i placente
• Kada porodilje imaju patološki strah od bola.

PROTIV

• Češći respiratorni problemi kod beba
• Bebe se zbog anestetika sporije adaptiraju
• Povećava se rizik za nastanak tromboze i infekcija spoljnih i unutrašnjih rezova
• Problemi s laktacijom
• Otežano dojenje i uspostavljanje prvog kontakta s bebom
• Oporavak traje duže
• Otežano oslobađanje masnih naslaga u području ispod reza
• Nije dobar izbor ako želite više od dvoje djece

Varijacije u stopama rađanja carskim rezom u zemljama Evrope su velike, što pokazuje da su podijeljena mišljenja o tome koji način porođaja je najbolji. Procenat trudnica koje se porode carskim rezom je oko 20-25 posto kod nas, i raste tokom godina. U Velikoj Britaniji jedna od četiri bebe rođena je carskim rezom, na Kipru taj procenat iznosi 52 posto, a u Švedskoj 17 posto. Studija koja je uključivala 26 evropskih zemalja objavljena je u časopisu BJO. Istraživanje, koje su predvodili istraživači sa Univerziteta u Londonu, pokazalo je da stopa porođaja carskim rezom u većini zemalja EU kontinuirano raste.

Priprema za carski rez

Vaš ginekolog će sa vama prvo obaviti razgovor da li je carski rez neophodan, i zašto. Treba da imate svu potrebnu dokumentaciju (lična karta, zdravstvena knjižica, krvna grupa i Rh faktor) i laboratorijsku pripremu. Pregledat će vas internista da bi se ustanovilo da li je vaše stanje takvo da možete da podnesete operaciju, a zatim anesteziolog s kojim ćete se dogovoriti kakvu vrstu anestezije možete dobiti (opšta anestezija, u kojoj spavate za vreme operacije, ili regionalna, epiduralna ili spinalna, analgezija gdje ste budni za vrijeme operacije. Prije operacije se postavi kateter u mokraćnu bešiku, dobijate anesteziju i operacija počinje.

Na koji način se izvodi?

Postoji više tehnika kojima se obavlja carski rez. Danas, većina operatera radi horizontalni rez na koži (tzv. bikini rez), dok se uzdužni rez radi samo kod izuzetno hitnih slučajeva ili kada se očekuju komplikacije. Nakon presijecanja kože, režu se po slojevima tkiva do maternice, uz razmicanje prednjih trbušnih mišića. Na maternici se pravi poprečni niski rez, prokidaju plodovi ovojci i vadi dijete, koje se predaje babici i pedijatru. Odmah nakon obrade novorođenčeta i pregleda pedijatra, ženama kojima se carski rez radi u regionalnoj anesteziji se pokazuje dijete. Kod žena kojima se carski rez radi u opštoj anesteziji, dijete se obradi, pregleda i odnosi na odjeljenje za novorođenčad. Slijedi vađenje posteljice, pregled, polako se zatvara materica i prednji trbušni zid po slojevima. Nakon završetka operacije, porodilja se premješta na odjeljenje intenzivne nege.

Kakav je carski rez kod blizanačke trudnoće?

Carski rez se, u suštini, ne razlikuje kod jednoplodne i blizanačke trudnoće. Prisutan je veći tim doktora i babica, zbog prihvatanja dva djeteta, ali je ostalo uglavnom isto.

Najčešće se danas kod carskog reza radi horizontalni rez na trbuhu. Prvih nekoliko dana rez je blago iznad nivoa kože, nešto tamnije boje nego okolna koža, a može postojati blago crvenilo ivica rane. Dužina reza je obično do 15-ak centimetara, ali je njegova postavka nisko, iznad pubične kosti i ispod nivoa gaćica. Tokom prvih nekoliko mjeseci ožiljak polako blijedi, stapa se sa bojom okolne kože, mada se kod nekih žena može javiti tzv. keloid, jače razvijeni ožiljak, kada je on iznad nivoa kože, zadebljan, često tamnije prebojen.

Koji su razlozi za primjenu carskog reza?

Da bi se porođaj završio operativnim putem, odnosno carskim rezom, neophodno je da postoje indikacije za to. One mogu da budu vezane za majku ili za bebu, ili kombinovane – i za majku i za bebu.

Indikacije se dele na:

• apsolutne, kada nema drugog izbora – jer bi u suprotnom bila ugrožena majka ili nerođena beba
• relativne – koje dopuštaju izvjestan stepen slobode odlučivanja, pa porođaj uz saglasnost majke može da se dovrši carskim rezom.

Koje su najčešće indikacije?

To su: popriječan ili kosi položaj bebe u maternici, čeoni stav bebe ili obrnuti potiljačni stav glavice, porođaj zadnjicom (izlaze najpre bebina stopala ili guza) – pogotovo ako je beba krupnija i kada je u pitanju prvorotkinja. U poslednje vrijeme, česta indikacija je trudnoća do koje je došlo vantjelesnom oplodnjom, naročito kada su u pitanju starije prvorotkinje – preko 35 godina, što je najčešće i slučaj kada se radi o ovoj kategoriji trudnica.

Zašto je važan ultrazvuk u 36. sedmici trudnoće?

Saznajte sve o epiduralnoj anesteziji

Može li trudnica sama da “odabere” porođaj carskim rezom?

Carski rez nije bezbolan porođaj, što se ponekad iz određenih razloga neiskreno tumači. Svaki posvećen akušer zna da nije ništa ljepše i uzvišenije – kako za majku, tako i za bebu, da se ona rodi prirodnim putem. Moda carskih rezova nije trajna, pogotovo kada postoje nove vrste anestezija kao što je epiduralna, ili drugačije tehnike za smanjenje boli, poput porađanja u vodi. Pretpostavka je da će zbog toga trajno da se smanji pomama za carskim rezom. Uostalom, svaka operacija nosi izvjesne rizike, pa ne treba preterivati.

Kada se određuje da li će porođaj da se obavi carskim rezom?

Najpreciznija indikacija se postavlja pred porođaj, u devetom mjesecu, jer tada može da se sagleda sve: veličina karlice – koja se širi kako trudnoća napreduje, kao i veličina djeteta u odnosu na širinu karlice – što precizno može da se procijeni tek pred porođaj. Postoje i stanja kada se praktično od starta trudnoće zna da ona mora da se završi carskim rezom. Tada se žene sa navršenih 38 nedelja trudnoće primaju u bolnicu i pripremaju za takozvani programski carski rez.

Kako se izvodi ova intervencija?

Carski rez podrazumijeva poprečni rez na donjem dijelu maternice, paralelno sa mišićnim vlaknima, tako da se ne narušava građa i funkcionalnost mišića maternice. Posljednjih godina je usavršena tehnika carskog reza, pa se sam rez na trbuhu radi tako da buduća mama može da nosi bikini a da pri tome ne pokazuje veliki ožiljak od pupka naniže (izuzetne su situacije kada mora da se napravi takav rez).

Koliko carskih rezova može da ima jedna žena?

Praksa je da se nakon tri carska reza preporuči sterilizacija, jer bi svaki naredni porođaj nosio visok rizik i mogao ozbiljno da ugrozi zdravlje majke.

Koliku pauzu žena koja se porodila carskim rezom treba da napravi između dvije trudnoće?

Mišljenje ginekologa-akušera je da bi pauza trebalo da bude oko dvije godine, što odgovara vremenu koje je potrebno da rana od prethodnog carskog reza zacijeli. Međutim, riječ je o optimalnom vremenu, što znači da ništa strašno neće da se dogodi ukoliko trudnoća nastupi ranije.

8 svakodnevnih stvari koje nećete moći da radite nakon carskog reza

Iako vam ove stvari izgledaju prosto, zapravo mogu u vama da izazovu napor i trebalo bi ih zaobići. Pogledajte koje svakodnevne poslove morate izbjegavati!

Nakon carskog reza slijedi oporavak koji može da potraje dva do četiri dana u bolnici, a onda šest ili više sedmica po povratku kući. Tokom tog perioda neke žene će poželjeti da se vrate svojim uobičajenim aktivnostima, ali to nije izvedivo. Bit će potrebno dosta vremena da se tijelo oporavi. Ako se žena ne oporavi, rez neće zarastati, a može se i ponovno otvoriti, što produžava vrijeme oporavka. Zbog toga je važno zatražiti pomoć u obavljanju zadataka nakon porođaja carskim rezom.

Evo nekoliko aktivnosti koje žena ne može obavljati kad se oporavlja od carskog reza.

Kretanje po stepenicama

Žene nakon carskog reza ne bi trebalo pretjerano da koriste stepenice. U početku to treba potpuno izbjegavati.

Ako živite u kući, odaberite jednu prostoriju u kojoj ćete boraviti u prvim danima. Koji god sprat odaberete, opremite je svime što vam je potrebno za brigu o sebi i djetetu.

Podizanje starijeg djeteta

Jedina stvar koju bi žena trebalo da podiže nakon carskog reza je novorođenče. To znači da će majke morati da izbjegavaju podizanje starije djece dok rez ne zaraste i trbušni mišići ne povrate snagu. To će potrajati oko šest sedmica.

Naravno, to ne znači da starije dete treba zanemariti. Pažnju mu možete pokazati sedenjem, maženjem i paženjem.

Ukoliko do sada niste razmišljali o tome, evo zašto ne trebate dolaziti nenajavljeno kod novorođenih majki.

Pobijedite postporođajnu depresiju

Ustajanje iz kreveta

Nakon carskog reza, ustajanje iz kreveta je izazovan zadatak. Najbolji način da ustanete je da se okrenete na jedan bok, savijete koljena, polako izbacite noge iz kreveta, odgurnete se u sjedeći položaj pa iskoračite iz kreveta.

Upotreba gaziranih napitaka

Probavni trakt u prvih nekoliko sedmica nakon carskog reza ne radi isto kao prije operacije. Stoga stručnjaci napominju da treba izbjegavati gazirana pića što je više moguće.

“Nakupljanje mjehurića u organizmu može uzrokovati mučnu bol u stomaku, kao i u ostalim dijelovima tijela. Nadutost, gasove i grčeve, takođe, mogu izazvati. Pijte puno vode”, ističu stručnjaci.

Smijanje

Ko ne voli da se smije? Neko ko je upravo podvrgnut carskom rezu. Stvari poput smijeha, kihanja i kašljanja mogu prouzrokovati bol.

Vožnja

Tokom vožnje vožnje nikad ne možete da znate šta će se dogoditi na putu. Mogla bi se pojaviti potreba za naglim kočenjem, što može uzrokovati bol. Doktori ukazuju da je najbolje izbjegavati samostalnu vožnju prvih nekoliko sedmica nakon carskog reza.

Teški kućni poslovi

Sjediti i ništa ne raditi je mnogim mamama teško, ali tu želju za spremanjem treba umanjiti nakon porođaja carskim rezom. Predmeti poput usisivača su mnogo teži od onoga što je preporučeno mamama da podižu nakon operacije.

Kupanje

Iako možda žudite za toplom kupkom, stručnjaci upozoravaju da pričekate. Rani je potrebno dosta vremena da zaraste, a voda može doprinijeti da se infekcije razmnože, što može dovesti do niza problema.

Izvor: Yumama.com